Skip to main content

Słownik polskich terminów technicznych używanych w opisach rękopisów i pracach kodykologicznych

A

abecedarium — abecedarius
abrewiacja — abbreviation
adnotacja — annotation
akrostych — acrostic
akta — legal records (chancery output)
album — album
alegoria — allegory
almanach — almanac
analecta — analecta
anatema — anathema
aneks — annexed piece
anonim — anonymous author or writing
antologia — anthology
antyfonarz — antiphonary
antykwariusz — antiquarian
apostoł, apostolarz — apostol (epistle book)
aparat krytyczny — critical apparatus
arabeska — arabesque (ornament)
archetyp — archetype
archiwum — archive
asterysk — asterisk
atrament — ink
aukcja — auction
autograf — autograph
autor — author

B

banderola — speech scroll
barwnik — pigment
benedykcjonał — benedictional
bibliofil — bibiliophile
bibliografia — bibliography
biblioteka — library
bifolium — folded folio, bifolium
binion — binio, binion (gathering type)
blok książki — book block
blok tekstu — text block
bordiura — border
brachygrafia — brachygraphy, shorthand
brewiarz — breviary
brulion — draft
bustrofedon — boustrophedon

C

carmen figuratum — calligramm
chronogram — chronogram
chrystogram — christogram
chryzmon — chi-rho
chryzografia — chrysography
cyrkiel — compass

D

datacja — dating
dedykacja — dedication (note or page)
defekt — defect
dekoracja — decoration
dekretały — decretals
dokument — document, charter
deska — board
donator — donor
droleria — drollery
dygitalizacja — digitization
dyptyk — diptych

E

editio princeps — editio princeps
ekslibris — ex libris inscription
epilog — epilogue
epitome — epitome
ex dono — ex dono
exemplar — exemplar
explicit — explicit
ewangelia — gospel
ewangeliarz — gospel book, evangeliary
ewangelistarz — gospel lectionary, evangelistary, pericope book

F

faksymile — facsimile
fałszerstwo — falsificate
fascykuł — fascicule
filakteria — speech scroll
filigran (dekoracja) — pen-flourish, penwork
filigran (znak wodny) — filigree, watermark
floratura — fleuron
florilegium — florilegium
foliacja — foliation
foliał, foliant — an in folio volume
fragment — fragment
frontyspis — frontispiece

G

glosa — gloss, remark
glosa interlinearna — interlinear gloss
glosa marginalna — marginal gloss
glossa — gloss (commentary type)
godzinki — book of hours, horae
godziny kanoniczne — canonical hours
graduał — gradual
grzbiet książki — book spine
guz — boss

H

homiliarz — homiliary
hymnarz — hymnal, hymnary

I

iluminacja — illumination
iluminator — illuminator
iluminowanie — illuminating
incipit — incipit
incipitarium — incipitarium
indeks — index
indeks introligatorski („języczek”, rejestr introligatorski, tenaculum) — book/leaf marker, tab
inicjał — initial
inicjał figuralny — figure initial
inicjał filigranowy, inicjał kaligraficzny — pen-flourished initial, penwork initial
inicjał ornamentalny — decorated/ornamental initial
inkatenacja — book chaining
inkatenowany rękopis — chained manuscript
inkaust — ink
inkunabuł — incunabule
interlinia — line spacing
interpolacja — interpolation
introligator — bookbinder
inwentarz — inventory

J

jednostka archiwalna — archival unit
jednostka kodykologiczna — codicological unit

K

kadela — cadel
kaligrafia — calligraphy
kancelaria — chancery
kapitałka — endband
karta — folio, leaf
karta ochronna — flyleaf
kartusz — cartouche
katalog — catalogue
katena — chain
kazanie — sermon
kazania — book of sermons
klocek (konwolut) — composite volume
kodeks — codex
kodykologia — codicology
kolekcja — collection
kolektarz — collectar
kolumna — column
kolofon — colophon
komentarz — commentary
kompendium — compendium
kompilacja — compilation
koniektura — conjecture
konkordancja — concordance
kontrasygnata — countersign
konwolut — cf. klocek
kopia — copy
kopia cyfrowa — digital copy
kopista — scribe
kora brzozowa — birch bark
korektor — corrector
kresa — chain line (watermark)
kronika — chronicle
kryptografia — cryptography
książka — book
księga — book
księgarz — book seller
ksylograf — xylograph
kursywa — cursive
kustosz — quire signatura, quire mark
kustosz (notacja muzyczna) — custos
kwaternion — quaternio (gathering type)
kwinternion — quinio (gathering type)

L

lacuna — lacuna
latopis — letopis
legat testamentowy — bequest
lekcjonarz — lectionary
ligatura — ligature
linia — line
liniowanie — ruling
list — letter, epistle
litania — litany
liturgia — liturgy
liturgia godzin — liturgy of the hours
lombarda — lombard
lustro strony — text block, written space (page)

M

magazyn — stock room
makulatura papierowa — paper waste
makulatura pergaminowa — parchment waste
mandorla — mandorla
manuskrypt — manuscript
margines — margin
marokin — Morocco leather
maszynopis — typescript
materiał piśmienny — writing support
miejsce powstania — place of origin
mikrofilm — microfilm
mikrofilm diazo — contact exposed microfilm
mikrofilm negatywowy — negative microfilm
mikrofilm pozytywowy — positive microfilm@
mikrofisza — microfiche
mineja — Menaion
miniatura — miniature
mis en page, układ strony — layout, page design
mistrz — master
mizdra — flesh side (parchment)
modlitewnik — prayer book
modlitwa — prayer
monogram — monogram
msza — mass
mszał — missal

N

nagłówek — header
neumy — neumes
nić — thread
nieszpory — vespers
nota — note, annotation
nota interlinearna — interlinear note
nota marginalna — marginal note
notacja muzyczna — musical notation
numeracja — numbering

O

obramowanie — border
odpis — copy
okładka, okładzina (przednia, tylna) — cover (front cover, back cover)
oktoich — Octoechos
okucie — metal cornerpiece
ołówek — lead point, plummet
opis — description
opis inwentarzowy — inventory description
opis katalogowy — catalogue description
oprawa — binding
oprawa klasztorna — monastic binding
oprawa mnisza — girdle binding
ornament — ornament
oryginał — original

P

paginacja — pagination
paleografia — paleography
palimpsest — palimpsest
papier — paper
papirus — papyrus
parafa — paraph
pasek — band
pecia — pecia
pergamin — parchment
perykopy — pericope book
pióro — pen
pióro gęsie — quill pen
podkreślenie — underlining
poliptyk — poliptych
półpergamin (oprawa) — half-vellum
półskórek (oprawa) — half-leather, half-binding
pisarz — scribe
pismo — script
pontyfikał — pontifical
poszyt — quire
prolog — prologue
proweniencja — provenance
próby pióra (probatio pennae) — pen trials
przedmowa — foreword
przeoprawienie — rebinding
psałterz — psalter

R

radełko — roll
razura — erasure
rączka (manicula) — (pointing) finger/hand, nota bene-hand
reklamant — catchword
repertorium — repertorium, finding aid
reprezentant — guide mark, cue initial
reprografia — reprography
ręka — hand
rękopis — manuscript
rocznik — annal
rozkładówka — opening
rozmiary — dimensions
rubryka — rubric
rubrykator — rubricator, rubrisher
rylec — stylus
rysik („ołówek”) — lead point

S

sakramentarz — sacramentary
scyzura — flange
seksternion — sexternio (gathering type)
składka — gathering, quire
skrót — abbreviation
skryba — scribe
skryptorium — scriptorium
spis treści — table of contents
streszczenie — summary
strona — page, side
superekslibris — supralibros
sygnatura — call number, shelf mark (częściej: shelfmark)

T

tabela — table
tablica kanonów — canon table
tabliczki woskowe — wax tablet
ternion — ternio (gathering type)
tetraewangelia — Tetraevangeliary
traktat — treatise
triod (kwietny, postny) — Triodion (Flowery, Lenten)
troparz — troper

U

ustaw — Typikon
użytkownik — user

W

wariant — variant
welin — vellum, uterine vellum
wersja — version
wiek — century
właściciel — owner
wstęp — introduction
wycisk (introl.) — stamp
wyklejka — pastedown
wykropkowanie — expunction
wymiary — dimensions
wypełniacz/łańcuszek (międzywierszowy) — line filler
wypożyczenie — loan

Z

zastawka — headpiece (book illustration)
zbiory specjalne — special collections
zbiór — collection
zgiętka (pasek wzmacniający) — sewing guard, reinforcing strip
zleceniodawca — patron
znak — mark, sign
znak własnościowy — ownership sign
znak wodny — watermark
zwięzy — cords
zwój — scroll
zwyczajnik — customary
żywa pagina — page header, running head, running title

Manuscripta
Privacy Overview

Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk jest administratorem danych osobowych przetwarzanych w związku z użytkowaniem strony internetowej https://manuscripta.pl/. Mając na uwadze poszanowanie konstytucyjnej zasady prawa do prywatności, administrator wdrożył niezbędne procedury oraz polityki dotyczące ochrony danych osobowych. Ich stosowanie służy realizacji wszystkich wymogów i standardów wynikających m.in. z rozporządzenia Parlamentu i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) – popularnie zwanego RODO.

Dokładamy szczególnych starań, aby dane osobowe były przetwarzane zgodnie z prawem, rzetelnie i w sposób przejrzysty. Dane są zbierane i przetwarzane w konkretnych, wyraźnych i prawnie uzasadnionych celach. Dbamy o to, aby przetwarzać dane jedynie w niezbędnym zakresie oraz by zawsze były prawidłowe i w razie potrzeby aktualizowane. Dane osobowe są przetwarzane w okresie nie dłuższym niż jest to niezbędne do realizacji celów przetwarzania lub nie dłużej niż to wynika z przepisów prawa. Jednocześnie z przestrzeganiem wyżej wymienionych zasad, za nadrzędną wartość przyjmujemy dbałość o integralność oraz poufność danych osobowych przetwarzanych w Instytucie.

Każda osoba, której dane dotyczą, może zwrócić się do Inspektora Ochrony Danych – p. Mateusza Sieka, we wszystkich kwestiach związanych z przetwarzaniem i ochroną danych osobowych przez administratora. Kontakt możliwy jest za pośrednictwem poczty elektronicznej: iod.ihn@bims.home.pl.

W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie strona internetowa https://manuscripta.pl/ używa plików cookies. Są to niewielkie pliki tekstowe wysyłane przez serwisy internetowe i zapisywane w urządzeniach odbiorcy (komputerach, smartfonach itp.). Korzystamy z:

Plik ciasteczka Data wygaśnięcia Dostawca Cel
_ga 2 lata Google Analytics Rejestruje unikatowy identyfikator, który służy do generowania danych statystycznych o sposobie korzystania przez osobę odwiedzającą z witryny
_ga_# 2 lata Google Analytics Wykorzystywany jest do zbierania danych o liczbie odwiedzin użytkownika na stronie internetowej oraz dacie pierwszej i ostatniej wizyty

 

Informacje te nie służą identyfikacji osób fizycznych, wiele plików cookies ma dla nas charakter zanonimizowany – bez dodatkowych informacji, na ich podstawie nie jesteśmy w stanie zidentyfikować tożsamości osób odwiedzających stronę. Wykorzystujemy je wyłącznie w celach statystycznych oraz dla poprawy funkcjonowania naszej witryny. Nie zabiegamy o identyfikację osób odwiedzających stronę internetową, a plików cookies nie przekazujemy innym podmiotom – nieupoważnionym przez administratora.

Większość przeglądarek internetowych umożliwia zmianę ustawień plików cookies. Może to jednak mieć wpływa na niektóre funkcjonalności odwiedzonych stron. Zmiany w zakresie zgód na wykorzystywanie plików cookies można wprowadzić również pod tym linkiem i będą się one odnosiły wyłącznie do strony internetowej https://manuscripta.pl/.

Na naszej stronie internetowej mogą znajdować się odesłania do innych stron internetowych, którymi nie administrujemy. Nie możemy ponosić odpowiedzialności za zasady prywatności obowiązujące na tych stronach, dlatego zachęcamy do każdorazowego weryfikowania polityk prywatności/plików cookies.

W związku z prowadzoną korespondencją Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk przetwarza dane osobowe nadawców i adresatów, w tym osób korespondujących z wykorzystaniem skrzynek poczty elektronicznej wskazanych na stronie internetowej. Klauzula informacyjna dotycząca przetwarzania tych danych osobowych znajduje się pod tym linkiem https://www.ihnpan.pl/wp-content/uploads/2019/01/klauzula_dla_nadawcow_i_adresatow.pdf.

Aktualna wersja niniejszej Polityki prywatności pochodzi z września 2023 r.